Blog

Chronograf (chronograph), to szczególny rodzaj zegarka, który posiada jedną z prawdopodobnie najczęściej stosowanych w historii zegarmistrzostwa komplikacji konstrukcji mechanizmu, czyli funkcję umożliwiającą dokładny pomiar i odliczanie różnej długości odstępów czasu. W zasadzie można powiedzieć w uproszczeniu, iż chronograf to tak naprawdę nic innego, jak stoper.

Najprostszy chronograf posiada jedną, niezależną wskazówkę sekundnika umożliwiającą odmierzanie upływu sekund od momentu uruchomienia stopera. Obsługa jest bardzo prosta: start – uruchomienia pomiaru, stop – zatrzymanie oraz „wyzerowanie”, czyli powrót do pozycji wyjściowej. Wszystkie operacje za pomocą jednego przycisku (pusher’a).

Bardziej skomplikowane chronografy wyposażone są w więcej niż jedną dodatkową wskazówkę, dzięki czemu poza upływem 60 sekund mierzą także bieg minut i godzin, oraz potrafią być dokładne na poziomie 1/10, czy nawet 1/100 sekundy. Posiadają także dwa przyciski z boku koperty, gdyż czynności start/stop oraz zerowanie zostały rozdzielone.

Obsługa – czyli, jak korzystać z chronografu ?

Obsługa modeli wyposażonych w funkcję stopera z reguły jest bardzo prosta.

Niezależnie, czy zegarek wyposażony jest w najprostszy typ chronografu i posiada wyłącznie dodatkową wskazówkę sekundnika, czy też jest wysoce skomplikowanym urządzeniem z kilkoma totalizatorami i małymi wskazówkami, ich obsługa sprowadza się do jednego lub dwóch przycisków uruchamiających i zatrzymujących pomiar.

Chronograph uruchamiany jest poprzez naciśnięcie górnego przycisku A, natomiast poprzez naciśnięcie dolnego przycisku B, bieg wskazówki sekundnika zostaje wstrzymany. Umożliwia to odczytanie mierzonego odcinka czasu z dokładnością co do sekundy, ponieważ wyraźna podziałka naniesiona na tarczę w połączeniu z centralnie umieszczonym ramieniem sekundnika chronografu ułatwia precyzyjny odczyt.

Kontynuacja pomiaru czasu następuję poprzez ponowne naciśnięcie przycisku A, natomiast naciśnięcie przycisku B – gdy pomiar został uprzednio wstrzymany – powoduje wyzerowanie wszystkich wskazówek chronografu.

Upływ 60 sekund powoduje poruszanie się i przesunięcie wskazówki totalizatora minutowego. Często upływ minut prezentowany jest za pomocą małej 30 min. subtarczy.

Występują również czasomierze, jak chociażby Omega Speedmaster Mark 4.5 czy Omega Speedmaster 125, które posiadają dodatkową, centralnie umieszczoną wskazówkę chronografu odpowiedzialną za zliczanie minut w skali 60 minutowej.

Bardziej skomplikowane chronografy, poza upływem sekund i minut, prezentacją upływu godzin. W zależności od skali, jeden lub dwa pełne obroty minutnika chrono skutkują upływem godziny i przesunięciem się wskazówki godzinowej o jedną godzinę.

Czasomierze z komplikacją konstrukcji mechanizmu w postaci chronografu poddawane były na przestrzeni lat stałym modyfikacjom oraz ulepszeniom. Jedną z ciekawszych i zdecydowanie wartych wspomnienia modyfikacji – mających na celu ułatwić obsługę stopera oraz skrócić czas pomiędzy kolejnymi pomiarami – było stworzenie modeli stoperów z funkcją Flyback. Dokładny opis działania tego ciekawego udogodnienia znajdziecie tu: Funkcja Flyback.

Natomiast poniżej prezentuję krótki film ukazujący działanie funkcji Flyback  w praktyce:

Na przestrzeni wieków chronografy ewoluowały oraz pełniły wiele różnych ról, o których zdecydowanie warto wspomnieć.

Chronografy – czyli historia pomiaru odcinków czasu, w skrócie.

Pierwsze chronografy miały bardzo niewiele wspólnego z tymi, jakie znamy obecnie. Historia powstania urządzeń do pomiaru odcinków czasu sięga XVIII / XIX wieku a pierwsze chronografy nie łączyły, jak obecnie, funkcji prezentacji aktualnej godziny oraz pomiaru odcinków czasu. Nazwa chronograph pochodzi od greckich słów „chronos”, czyli czas, oraz „graph”, co oznacza zapisywać.

I faktycznie pierwsze chronografy działały dosłownie w myśl tych słów, tzn. zapis odcinków czasu następował poprzez przymocowane pióro do igły / wskazówki urządzenia, które po uruchomieniu czasomierza poruszało się wraz z nią i pozostawiało ślad atramentu. Nagłe zatrzymanie zegara pozostawiało widoczny „kleks” w miejscu, w którym zapis ustał.

Tarcze lub też taśmy, wykonane były przeważnie z papieru oraz wyglądały inaczej niż dziś. Ślad, jaki został na papierze stanowił trwałą pozostałość zmierzonego odcinka czasu, które można było dokładnie określić i porównywać z pozostałymi pomiarami wykonanymi w ten sam sposób. Pomiar mógł być wykonany z oczywistych przyczyn tylko raz, a kolejny wymagał nowej tarczy oraz nie było możliwości zatrzymania i wznowienia pomiaru.

Tak funkcjonujący chronograf powstał w roku 1821, kiedy to Nicolas Mathieu Rieussec stworzył urządzenie pozwalające dokładniej zmierzyć czas przebyty od startu do mety, jaki osiągały konie podczas wyścigów. Rieussec został poproszony o stworzenie takiego właśnie narzędzia przez Króla Louis’a XVIII, który to był olbrzymim miłośnikiem wyścigów konnych i pragnął dokładnie znać czas trwania poszczególnych rywalizacji.

Sprawdziło się w praktyce znane przysłowie: „potrzeba matką wynalazku”. Urządzenie wykonane przez Rieussec traktowane jest, jako pierwszy powszechnie dostępny chronograf, pomimo, iż wyglądem nie przypomina ono dzisiejszych stoperów stosowanych w zegarkach naręcznych. Posiadało za to jedną ważną cechę – pomiarów można było dokonywać wielokrotnie na jednym urządzeniu!

Za pierwszy chronograf, który swym wyglądem i sposobem działania bardziej przypomina czasomierze, jakie znamy obecnie, traktuje się wyrób Louis’a Moinet’a. Miało to miejsce w roku 1816 i chronograf ten wykorzystywany był głównie przez jego twórcę, jako urządzenie astrologiczne.

Natomiast przełom nastąpił w roku 1844, kiedy to Adolphe Nicole opatentował chronograf umożliwiający zmierzenie nie tylko pojedynczego odcinka czasu za jedynym pomiarem, ale kilku odcinków z przerwami, dzięki możliwości zatrzymania i wznowienia biegu pomiaru!

Od tamtego momentu prace nad ulepszeniem, modyfikowaniem i podwyższaniem poziomu precyzji pomiaru trwały niemalże bezustannie, a największy postęp technologiczny chronografy zawdzięczają działaniom wojennym oraz pojawieniu się zupełnie nowej gałęzi transportu – lotnictwu.

Początkowo chronografy przyjmowały oczywiście formę stoperów kieszonkowych, lub zegarków kieszonkowych z funkcją chronografu. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku, kiedy pod wpływem mody oraz działań wojennych, zegarek kieszonkowy zaczął zmieniać się w zegarek umocowany rzemykiem do nadgarstka, oraz jego średnica zaczęła maleć, by ostatecznie stać się zegarkiem naręcznym, chronografy przyjęły kształt i formę, w jakiej znamy je do dziś.

Chronograf – z pozoru prosta, a jednak skomplikowana funkcja.

Komplikacja konstrukcji mechanizmu w postaci chronografu to z pewnością jedna z bardziej wymagających i trudnych do wykonania funkcji z technicznego punktu widzenia, w jakie może być wyposażony zegarek mechaniczny. Końcówka lat 60′, a dokładnie rok 1969, to jedna z kluczowych dat w historii rozwoju stoperów umieszczanych w zegarkach naręcznych, gdyż światu zaprezentowano pierwszy mechanizm z automatycznym naciągiem wyposażony w chronograf!

Do dziś można się spierać, która manufaktura była pierwsza: Zenith, Seiko czy wspólny projekt Heuer, Buren, Dubois-Depraz i Breitling’a, niemniej te trzy firmy pracowały intensywnie nad stworzeniem mechanizmu z chronografem, który byłby nakręcany automatycznie. Przedsiębiorstwa zaprezentowały swoje dzieła niemalże równocześnie.

Kolejny kamień milowy to rok 1973, kiedy to manufaktura Omega zaprezentowała swój rocznicowy model z okazji 125-lecia marki: Omega Speedmaster 125. Zegarek wyjątkowy pod wieloma względami, słynny za sprawą kalibru Omega 1041, który to jest pierwszym na świecie mechanizmem z automatycznym naciągiem sprężyny napędowej wyposażonym w komplikację chronografu i równocześnie pomyślnie przeszedł testy punktualności chodu, dzięki czemu otrzymał certyfikat C.O.S.C – czyli stał się chronometrem.

Właśnie ze względu na swój wysoki poziom komplikacji mechanizmu – co wiąże się z większym kosztem oraz czasem produkcji, zarówno czasomierze vintage, jak i współczesne, będące równocześnie chronografem, charakteryzują się znacznie wyższymi cenami niż „zwykłe” zegarki odmierzające jedynie czas.

Uwaga: Chronografy bardzo często i zupełnie niesłusznie mylone są z chronometrami !

Zobacz też: Co to znaczy, że zegarek jest chronometrem ?