Czasomierze wyposażone w komplikację konstrukcji mechanizmu w postaci chronografu często posiadają szereg dodatkowych funkcji, dzięki którym prócz pomiaru odcinków czasu mogą także dostarczać wielu cennych informacji. Jedną z takich funkcji jest TACHOMETR, czyli stała skala tachometryczna (tachymeter, tachymetre), która przyjmuje formę podziałki naniesionej na pierścień okalający kopertę lub umieszczona jest dookoła tarczy.
Tachometr w zegarku pełni dwie podstawowe funkcje:
-
Służy do określenia średniej prędkości w km/h lub milach/h, z jaką porusza się dany obiekt na wyznaczonym dystansie, najczęściej jest to odcinek = 1 kilometrowi lub 1 mili.
-
Umożliwia określenie wielkości godzinowej produkcji, czyli liczbę jednostek produktu stworzonych podczas godziny, w trakcie procesu produkcji.
Tachometr w praktyce – czyli jak korzystać ze skali tachometrycznej.
Odczytywanie informacji przy użyciu podziałki stałej skali tachometrycznej może początkowo wydawać się zadaniem dość skomplikowanym, jednakże w praktyce okazuje się, iż obsługa tego typu zegarka jest bardzo prosta. Należy jedynie pamiętać, iż do prawidłowego użycia czasomierza z tachometrem musimy zawsze dopilnować przed dokonaniem pomiaru, aby wskazówka sekundowa chronografu znajdowała się na godz. 12 w pozycji „spoczynku”.
1. Pomiar średniej prędkości.
Mając dystans od punktu A do punktu B, który wynosi 1 000 metrów, czyli 1 kilometr, możemy przy pomocy chronografu z tachometrem wyznaczyć średnią prędkość z jaką porusza się dany obiekt.
Gdy obiekt startuje w punkcie A – włączamy chronograf – START
Podczas trwania pomiaru wskazówka sekundnika stopera porusza się zgodnie z ruchem wskazówek zegarka odmierzając upływające sekundy.
Gdy obiekt dociera do punktu B – zatrzymujemy pomiar – STOP
Jeżeli pokonanie pojedynczego kilometra, czy też pojedynczej mili, wymaga 18 sekund, skala wskaże prędkość średnią równą odpowiednio 200 km/godz. bądź też 200 mil/godz.
Etapy opisanej powyżej oraz wskazanie ramienia sekundnika doskonale obrazuje film:
Obsługa chronografu w celu odczytywania wskazań skali tachometrycznej nie różni się w zasadzie od „standardowej” obsługi stopera podczas wykonywania pomiarów określonych odcinków czasu. Odczytu dokonuje się w bardzo prosty i czytelny sposób. W celu dokonania dokładnego pomiaru należy jedynie zwrócić uwagę na szczegółowość oraz dokładność wykonania podziałki skali tachometrycznej, gdyż oczywistym jest, że błędnie naniesiona skala będzie dawać złe wyniki.
Ponadto istotna jest pełna sprawność techniczna czasomierza, czyli mechanizm po włączeniu stopera musi pracować równo oraz bez zakłóceń, na co może mieć wpływ słaby naciąg sprężyny napędowej, uszkodzenie podzespołów modułu chronografu lub też zła regulacja werku.
Jak łatwo się domyśleć, zastosowanie funkcji tachometru w taki właśnie sposób wykorzystywane było przez wiele lat w celu określenia prędkości z jaką poruszały się konie wyścigowe, pierwsze automobile oraz wszelkie pojazdy dwu i czterokołowe, a następnie coraz szybsze i znane nam obecnie samochody.
A co w sytuacji, gdy obiekt pokonuje krótszy dystans niż 1 km lub 1 mila ?
W takiej sytuacji również śmiało możemy skorzystać ze stałej skali tachometrycznej, różnica polega jedynie na konieczności dokonania dodatkowego, prostego obliczenia.
Załóżmy, że sportowiec biegnie na dystans 200 metrów.
Włączamy stoper w momencie startu i wyłączamy, gdy atleta przekracza linię mety.
Przypuśćmy, że bieg trwał 20 sekund, czyli wskazówka sekundowa chronografu wskazuje na podziałce skali tachometrycznej wartość = 180, co oznacza średnią prędkość = 180 km/godzinę gdyby dystans miał odległość 1 000 metrów.
Sportowiec przebiegł jedynie 1/5 tej odległości, dlatego też 180 km/h musimy podzielić przez 5, co daje 36 km/h – otrzymujemy średnią prędkość z jaką biegacz pokonał odcinek 200 metrów.
2. Godzinowe tempo produkcji
W przypadku obliczania wielkości produkcji podczas 60 minutowego procesu produkcyjnego sprawa jest jeszcze prostsza.
Warto wrócić ponownie do krótkiego filmu umieszczonego powyżej, prezentującego działanie chronografu w zegarku OMEGA Speedmaster 125, zakładając że:
Włączenie stopera następuje w momencie rozpoczęcia produkcji 1 jednostki produkcyjnej.
Następnie odmierzanie czasu niezbędnego do produkcji trwa…
Wyłączenie stopera następuje w momencie, gdy 1 sztuka produktu jest gotowa.
Zajęło to 18 sekund, a wskazówka sekundnika chronografu wskazuje na skali tachometrycznej 200.
Oznacza to, iż w przeciągu godziny w trakcie procesu produkcyjnego wykonanych zostanie 200 sztuk danego produktu.
Nasuwa się pytanie: Ale jak to ? Czy naprawdę 200 sztuk ?
Otóż krótkie obliczenia matematyczne potwierdzają ten wynik:
1 godzina = 60 minut = 3 600 sekund
18 sekund potrzeba do produkcji 1 sztuki produktu.
3 600 sekund / 18 sekund = 200 sztuk
Oczywiście, aby wynik był prawidłowy, przyjmujemy, że czas procesu produkcyjnego jest jednakowy dla wszystkich produktów i trwa tyle samo, czyli w naszym przykładzie 18 sekund – począwszy od 1 sztuki produktu, do ostatniej.
Kiedy powstało narzędzie miernicze o nazwie: tachometr ?
Słowo tachometr pochodzi z języka greckiego: tachos – prędkość , metron – mierzyć.
Wynalezienie tachometru miało miejsce na początku XIX wieku. Pierwotnie narzędzie miernicze w postaci tachometru służyło do pomiaru tempa pracy na liniach montażowych. XIX wiek był okresem bardzo dynamicznego rozkwitu przemysłu, co przyczyniło się, a w zasadzie wymusiło stworzenie nowych sposobów szybszego oraz prostszego pomiaru skali produkcji, która zaczynała szybko rosnąć w coraz krótszym czasie.
Oczywiście w XIX wieku tachometry miały zupełnie inny wygląd niż dzisiejsze czasomierze wyposażone w skalę tachometryczną. Przede wszystkim w tamtym okresie używane były coraz powszechniej zegarki kieszonkowe i taką też formę z biegiem czasu przyjmowały pierwsze chronografy wyposażone w tachometr.
Oczywiście skala ta pod koniec XIX wieku była też nieco inna niż obecnie, gdyż zarówno konie, a następnie pierwsze pojazdy, które zaczęły pojawiać się coraz liczniej nie osiągały prędkości, jakie dziś wydają nam się czymś naturalnym.
Nagły rozwój lokomocji, motoryzacji oraz lotnictwa skutkował potrzebą pomiaru czasu w odniesieniu do prędkości, czego efektem było zastosowanie skali tachometrycznej w znacznie szerszym zakresie. Jeszcze na początku XX wieku chronografy miały formę zegarków kieszonkowych wyposażonych w skalę tachometryczną.
Wraz z nastaniem działań wojennych oraz nastaniem ery transformacji czasomierzy kieszonkowych w znane nam obecnie zegarki naręczne, nastała także potrzeba dopasowania skali tachometrycznej do mniejszych tarcz i kopert stosowanych w zegarkach zakładanych na rękę. Już w latach 30/40 XX wieku produkowano piękne czasomierze wyposażone w komplikacje konstrukcji mechanizmu w postaci chronografu, które posiadały także tarcze ze skalą tachometryczną, a często także telemetryczną.
Modele te początkowo tworzone były głównie z myślą o wojsku, a ich posiadaczami byli wysocy rangą wojskowi oraz piloci samolotów bojowych.
Ciekawostkę stanowi fakt, iż legendarna i kultowa już kolekcja chronografów Speedmaster manufaktury Omega swoją nazwę także zawdzięcza skali tachometrycznej, która to znajdowała się na pierwszym modelu Speedmaster’a stworzonego w 1957 roku.
Wraz z nastaniem ery coraz powszechniej dostępnych zegarków z mikroprocesorami oraz pojawieniem się komputerów i wszelkiego rodzaju innego sprzętu posiadającego coraz to większą moc obliczeniową, skala tachometryczna przestała być potrzeba.
Dziś czasomierze wyposażone w tego typu podziałkę stanowią bardziej „ukłon” w kierunku tradycji i historii zegarmistrzostwa oraz nawiązują do wcale nie tak dawnych czasów, kiedy zegarki mechaniczne były czymś znacznie więcej, niż tylko urządzeniami do pomiaru czasu.
Bardzo ładnie, rzeczowo i prosto wyjaśnione. Gratuluję i dziękuję.
Dziękuję za miły komentarz 🙂
pozdrawiam serdecznie
MK
rzeczowo i przystepnie
dziekuję
dodałem strone do Ulubionych
pozdrawiam
Bardzo dziękuję za pozytywną opinię! pozdrawiam serdecznie, MK
A czego właściwie prędkość miałbym tym sobie mierzyć? Biegacze określają prędkość w minutach na kilometr, każdy rowerzysta mierzący wyniki ma licznik. Potrzebne to jak dyszel w samochodzie. A racja, jak się popsuje prędkościomierz w samochodzie to będę sobie mógł sprawdzać prędkość co minutę. Jak kiedyś na żaglowcach logiem…
DO lat 70. XX wieku nie było elektronicznych zegarków ani urządzeń, więc długi czas właśnie w oparciu o tę skalę mierzono prędkość 🙂
pozdrawiam serdecznie
MK
Nie wiem czy jest ozdoba nie musisz miec stopera kazdy zegarek da sie zatrzymac wystarczy wyciagnac pokretlo i wskazowka sie zatrzymuje wiec mozemy powoedziec ze jakis tam stoper to jest filozofowie
Nie każdy zegarek zatrzymuje się po wyciągnięciu koronki…
z reguły właśnie po wyciągnięciu koronki praca mechanizmu nie ustaje,
funkcja stop-sekundy, która umożliwia zatrzymanie wskazówki sekundnika by ułatwić dokładne ustawienie godziny bez konieczności zatrzymywania pracy mechanizmu i odmierzania czasu to nadal funkcja dodatkowa, spotykana w wyższej klasy mechanizmach. Zegarki kwarcowe to inna bajka, więc w ogóle ich nie rozpatruję, to inna kategoria.
a co w wypadku, gdy proces produkcji lub średnia prędkość jest na poziomie wartości <60, czyli trwa dużej niż 1 minuta, jak w ten czas dokonać obliczeć
przecież to chyba logiczne że wciąż zasada obliczania jest taka sama – czyli 3600 dzielisz przez ilość sekund w jakiej został wyprodukowany 1 przedmiot
Tylko PO CO mi wtedy Tachometr skoro obliczam sobie ręcznie wykorzystując jedynie sekundnik. Jeżeli produkcja elementu X trwa 75 sekund to 3600:75=48 elementów X na godzinę. Skala Tachometru w żaden sposób nie wskazuje tego. Chyba , że czegoś nie wiem.
Moze sie komus przyda: skoro 75s/1 produkt to polowa to 37,5s. Odczytujesz wartosc z tachometru 96 i dzielisz na 2 czyli 48. Łatwo i szyko. To samo dla 200s, 300s – sprowadzasz do przedziału poniżej 60s.
Pewnie dużo osób posiada taką skalę na zegarkach które maja na ręku -tutaj jest to bardzo przystępnie i jasno opisane. Dzięki
Tylko że jest to bardziej dekoracja niż rzeczywiste narzędzie do pomiaru prędkości. Na filmiku jest pokazane że sekundnik jest uruchomiany ręcznie. A co z zegarkiem z takim tachometrem w którym sekundnik nie może być puszczany w bieg i zatrzymywany ręcznie? Sekundnik sobie chodzi cały czas i nie można go zatrzymać ani ponownie uruchomić. Tarcza tachometru natomiast może być przekręcana w lewą stronę, czyli przeciwną do ruchu wskazówek zegarka. Do czego to jest przydatne? Do niczego!
Skala tachometryczna z pewnością nie jest dekoracją.
Skala tachometryczna ma zastosowanie w modelach zegarków, które wyposażone są w funkcję stopera, wówczas właśnie można uruchamiać i zatrzymywać wskazówkę sekundnika i odczytywać pomiar na skali. Zegarki o których Pan wspomniał, czyli takie, które mają skalę ale nie posiadają stopera, to właśnie jest dekoracja.
To najczęściej tanie zegarki mechaniczne, których mechanizmy są niezbyt skomplikowane, a wszelkie dekoracje, skale, dodatkowe tarcze itd mają podnieść walory estetyczne, bo stworzenie i wyprodukowanie mechanizmu mechanicznego z komplikacją konstrukcji w formie stopera (czyli chronografu) jest kosztowne i wymaga wiedzy.
Reasumując: choć wskazania skali tacho mogą być obarczone jakiś minimalnym marginesem błędu, to z pewnością nie jest dekoracja, gdyż tego typu chronografy stosowane były w lotnictwie i sportach samochodowych od dziesiątek lat, dlatego nie zgadzam się kompletnie z tym, co Pan napisał.
Pozdrawiam serdecznie,
MK
Ale z jednym już przecież się zgodziliśmy. Mianowicie z tym że tachometr bez stopera jest bardziej dekoracją niż rzeczywistym narzędziem. I o tym właśnie pisałem. Zegarek ze skalą tachometryczną i ze stoperem to całkiem inna rzecz, chociaż przyznać trzeba że przydatna ta skala jest tylko przy pomiarach odcinków czasu nie dłuższych od jednej minuty. Przy dłuższych ręcznie trzeba sobie obliczyć prędkość, korzystając jedynie ze stopera.
„tachometr bez stopera jest bardziej dekoracją niż rzeczywistym narzędziem” – z tym zgadzam się w 100% 🙂
Pozdrawiam serdecznie,
MK
Naprawdę ciężko się domyślić ?… Serio? Jeżeli masz zegarek tylko ze zwykłym sekundnikiem (bez chrono..) ale z ruchomym pierścieniem ze skalą tachymetru , sam sobie ustalasz umowną pozycję ’12godz” . Przekręcasz pierścień na pozycję sekundnika i traktujesz ją (umownie) jak godz.12. Rozpoczynasz pomiar jak normalnie , tylko znajdujesz się w innym miejscu na tarczy zegarka. Ale pomiar będzie taki sam. To rozwiązanie jest nawet lepsze bo nie ma potrzeby kupowania droższego zapewne zegarka z chronografem a dokładność będzie taka sama.