Blog

Często bywa tak, że wiedza na dany temat dla jednych jest „oczywistą oczywistością„, natomiast dla osób nie będących znawcami tego zagadnienia stanowi pewne novum. Podobnie jest w zegarmistrzostwie – osoby interesujące się czasomierzami swobodnie operują nomenklaturą z tej dziedziny, jednakże nie wszystkim jest ona dobrze znana.

Sytuacja taka dotyczy chociażby bardzo niewielkiego elementu umieszczanego najczęściej po prawej stronie koperty zegarka naręcznego, który to element posiada 99% czasomierzy, i to zarówno modele sprzed 150 lat, jak i te, które właśnie opuszczają linie produkcyjne.

Mowa oczywiście o koronce – najmniejszym elemencie pośród widocznych części zegarka – która odgrywa kluczową rolę podczas użytkowania i obsługi każdego czasomierza.

Koronka to prawidłowe określenie używane przez znawców zegarmistrzostwa, Zegarmistrzów oraz osoby związane z branżą zegarkową. Mniej trafne lub nawet błędne określenia, z jakimi spotkałem się do tej pory, to „śruba”, „pokrętło” czy też „bolec”.

Koronki używane były już w zegarkach kieszonkowych produkowanych pod koniec XIX wieku, następnie wraz ze zmianą mody oraz nastaniem działań wojennych na początku XX wieku, zaczęły pojawiać się coraz liczniej modele naręczne, które zastępowały zegarki z dewizką, a koronka zmieniła umiejscowienie z godz. 12.00 na godz. 3.00.

Koronka zegarka po demontażu i odłączeniu od mechanizmu, z którym połączona jest wałkiem naciągu – na zdjęciu poniżej wraz z wałkiem naciągu –  wygląda tak:

Natomiast sama koronka – bez wałka naciągu – wygląda tak:

Jaką rolę pełni koronka w zegarku ?

Powszechnie wiadomo, że koronka służy do nastawiania bądź też korygowania wskazań czasu każdego zegarka naręcznego lub kieszonkowego. Jednakże na tym jej rola się nie kończy, gdyż w zależności od funkcji w jakie wyposażony jest czasomierz, poprzez koronkę można nie tylko zmieniać położenie wskazówek, ale także np.:

 – ustawić datę oraz dzień,

– obracać pierścień znajdujący się pod szkłem zegarka,

– ustawić czas w 2 strefie czasowej,

– aktywować i dezaktywować budzik / alarm…

…bądź też obsługiwać wskazania wiecznego kalendarza w czasomierzach wyposażonych w tę rzadko spotykaną i trudną do skonstruowana komplikację konstrukcji mechanizmu.

W przypadku zegarków mechanicznych z manualnym naciągiem koronka odgrywa oczywiście kluczową rolę także ze względu na fakt, iż bez niej nie bylibyśmy w stanie nakręcić sprężyny napędowej i korzystać z zegarka.

Generalnie, określenia „koronka” używa się nie tylko względem koronki tradycyjnie służącej do ustawiania wskazań aktualnego czasu, ale także do każdego, niewielkiego elementu koperty, który jest obrotowy i poprzez który możemy obsługiwać dodatkowe funkcje czasomierza. Zegarek może posiadać więcej niż jedną koronkę. Występują modele z jedną, dwiema, a nawet trzema koronkami, gdzie każda z nich ma określoną rolę.

Sygnowanie oraz ozdabianie koronek zegarków

Producenci czasomierzy rozpoczęli już w ubiegły wieku sygnować elementy swoich produktów własnym logo – dekiel, bransoleta, klamra paska itd. – a ponieważ koronka występuje niemalże w każdym zegarku, naturalnym posunięciem było umieszczenie logo także na tym niewielkim elemencie.

W ubiegłym wieku sygnowane koronki stosowane były głównie w droższych, markowych modelach, natomiast obecnie można je znaleźć w zasadzie w każdym nowym zegarku. Oczywiście zmieniły się także materiały z jakich wykonywane są współczesne koronki zegarków. Kiedyś wykonywało się je z mosiądzu, ze stali bądź ze złota. Dziś tworzone są z tytanu, wszelkiego rodzaju szlachetnych kruszców, czy chociażby ze spieku ceramicznego.

Ponadto producenci czasomierzy zaczęli prześcigać się w tworzeniu koronek o zupełnie nowych, ciekawych kształtach i różnych wielkościach. W wielu przypadkach ma to aspekt wyłącznie wizualny, a nie użytkowy, niemniej są też modele czasomierzy, które posiadają duże koronki ze względu na historyczne zaszłości – jak chociażby modele tworzone w ubiegłym wieku dla pilotów, co umożliwiało im obsługę zegarka pomimo grubych rękawic.

W bardzo drogich czasomierzach koronka bywa także przyozdobiona kamieniami szlachetnymi, a są również marki – jak chociażby Cartier – które uczyniły z tego swój znak rozpoznawczy. Koronki dekorowane kamieniami szlachetnymi lub syntetycznymi („kaboszony”) nie tylko wpływają na estetykę zegarka, a także podnoszą jego wartość.

Występują modele, które posiadają koronki częściowo lub nawet całkowicie schowane w kopertę. Najczęściej są to czasomierze wyposażone w mechanizmy z automatycznym naciągiem sprężyny, który to mechanizm „nie toleruje” nakręcania, i producent poprzez ukrycie koronki daje użytkownikowi wyraźny sygnał, iż nie należy jej używać w tym celu.

Koronka, a kwestia wodoszczelności zegarka

Ostatnia, niezwykle istotna kwestia związana z koronką to klasa wodoszczelności zegarka.

Źle zamontowana bądź też uszkodzona koronka może powodować nieszczelność koperty, co w konsekwencji grozi dostaniem się do wnętrza koperty wilgoci, a w ekstremalnych przypadkach nawet wody, co może zakończyć się zalaniem i zniszczeniem mechanizmu.

Wiele zegarków produkowanych w ubiegłym wieku nie posiadają żadnych zabezpieczeń przed zalaniem, natomiast modele vintage i współczesne o najniższej klasie wodoszczelności, czyli Water Resistant, również narażone są w większym stopniu na działanie wody i wilgoci, gdyż koronka nie jest w żadnej sposób zabezpieczona  – nie posiada chociażby specjalnych uszczelek, które chroniłyby mechanizm.

Zastosowanie zakręcanej koronki rozwiązuje ten problem oraz w najłatwiejszy sposób zapewnia spełnienie wymagań szczelności, jednak bywa również tak, że nieco utrudnia korektę wskazań zegarka bądź wymusza większe wymiary koperty i samej koronki.

Tego typu rozwiązanie techniczne stosowane jest najczęściej w zegarkach przeznaczonych do użytkowania w nieprzyjaznych warunkach oraz pod wodą, a także w niemalże wszystkich modelach wykorzystywanych przez profesjonalnych, zawodowych nurków.

Reasumując: koronka, choć niewielka i pozornie niezbyt istotna, stanowi niezwykle ważny element każdego czasomierza. Kupując zegarek – czy to model vintage, czy też nowy zegarek ze sklepu – warto zwrócić uwagę na jej wygląd, kształt oraz funkcje, jakie pełni.

Warto wiedzieć: Jak zmienić i ustawić datę w zegarku mechanicznym ?